بحران کرونا؛ گزارشی جامع از زندان عادل آباد شیراز

 اخبار روز

جمعه, ۷ شهریور ۱۳۹۹

زندان عادل آباد شیراز در بلوار عدالت جنوبی در محله عادل آباد این شهر واقع شده است. این زندان دارای بندها و ساختمان های متعددی است که زندانیان با اتهامات مختلف از جمله مالی، کلاهبرداری، قتل، سرقت مسلحانه، نزاع و درگیری و همینطور زندانیان سیاسی و امنیتی، در آن نگهداری می‌شوند. با شیوع ویروس کرونا، زندانیان زندان عادل آباد همچون عمده زندان‌های کشور با مشکلات جدیدی به خصوص در حوزه بهداشت دست و پنجه نرم می‌کنند. این زندانیان همچنین با مشکلاتی همچون کیفیت بد غذا و آب زندان، مشکلات بهداشتی، کمبود تخت و خرید، فروش و استعمال مواد مخدر روبه‌رو هستند. در دوران شیوع کرونا اعزام به دادسرا و دادگاه کماکان ادامه دارد. به علاوه اصل تفکیک جرایم نیز در این زندان رعایت نمی‌شود.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، با شیوع ویروس کرونا، زندانیان زندان عادل آباد شیراز مانند عمده زندانهای کشور با مشکلات جدیدی به خصوص در حوزه بهداشت دست و پنجه نرم می‌کنند.

زندان عادل آباد شیراز در بلوار عدالت جنوبی در محله عادل آباد این شهر واقع شده است. این زندان دارای ۱۴ بند اصلی است که شامل اندرزگاه زنان، اندرزگاه بزرگسالان، اندرزگاه دستیاران، اندرزگاه سبز جوان، اندرزگاه نشاط، اندرزگاه سعادت،اندرزگاه سلامت، اندرزگاه قرآن (نسوان سابق)، اندرزگاه پاک (متادون)، اندرزگاه آموزش، اندرزگاه تربیت ۱ و ۲، قرنطینه و بند عبرت (دربسته) است.

سه بند از زندان عادل آباد ساختمان‌هایی سه طبقه و بزرگ هستند. در هر طبقه این ساختمان‌ها ۳۰۰ تا ۴۰۰ زندانی نگهداری می‌شوند. هر بند بیست اتاق دارد و گنجایش هر اتاق ۱۵ الی ۲۰ نفر است. در هر اتاق سه تا چهار تخت سه طبقه قرار دارد و باقی زندانیانی کف خواب و کریدورخواب هستند و یا مجبورند در مقابل سرویس بهداشتی بخوابند. در هر بند به صورت میانگین هفت تا هشت سرویس بهداشتی و حمام تعبیه شده و شرایط آنان بسیار غیر بهداشتی است. دستشویی‌ها نیز در اکثر مواقع خراب و عموما فاقد آب گرم هستند.

در زندان عادل آباد شیراز زندانیان با اتهامات مختلف از جمله مالی و کلاهبرداری، قتل، سرقت مسلحانه و نزاع و درگیری و همینطور زندانیان سیاسی و امنیتی نگهداری می‌شوند. اما زندانیان با جرایم مربوط به مواد مخدر به زندان پیربنا منتقل ‌می‌شوند.

اندرزگاه زنان

در این بند زنان زندانی بالای ۱۸ سال با جرایم گوناگون مدت محکومیت خود را سپری می‌کنند. ساختمان این بند در زیر زمین و در مجاورت سلول‌های انفرادی ساخته شده است. این زندانیان به هواخوری دسترسی مداوم و آسان ندارند و ممکن است هر چند هفته یکبار اجازه استفاده از هواخوری را داشته باشند.

اندرزگاه بزرگسالان

عموم زندانیان این بند متهم به جرایم مالی و سرقت هستند. این زندانیان به هواخوری دسترسی مداوم و آسان ندارند و ممکن است هر چند هفته یکبار اجازه استفاده از هواخوری را داشته باشند.

اندرزگاه دستیاران

زندانیان مهریه، کلاهبرداری و جرایم مربوط به اتهامات فساد و فحشا در این بند نگهداری می‌شوند. این زندانیان به هواخوری دسترسی مداوم و آسان ندارند و ممکن است هر چند هفته یکبار اجازه استفاده از هواخوری را داشته باشند.

اندرزگاه سبز جوان

این اندرزگاه دارای ۴ واحد است و در مقایسه با سایر اندرزگاه‌ها دارای امکانات رفاهی و بهداشتی بیشتری است. در اندرزگاه سبز زندانیان ۱۸ تا ۲۵ ساله با جرایم گوناگون نگهداری می‌شوند. یکی از سالن‌های این اندرزگاه ویژه زندانیان سیاسی است که به بند ۱۴ نیز شهرت دارد. در این بند همچنین گاهی زندانیان امنیتی متهم به جرایم خطرناک همچون افراد متهم به عضویت در داعش نگهداری می‌شوند. این سالن با یک در فلزی از سه سالن دیگر جدا شده است و این افراد امکان مواجه شدن با سایر سالن‌ها را ندارند.

زندانیان سیاسی و امنیتی روزانه یک الی سه ساعت و سایر افراد در این اندرزگاه نیز نیز روزانه به صورت طولانی حق دسترسی به هواخوری را دارند. زندانیان سیاسی جز در این ساعات حق خروج از سالن خود را ندارند. همچنین هفته‌ای یکبار به مدت یک ساعت زندانیان اندرزگاه سبز برای استفاده از بخش فرهنگی که در این اندرزگاه قرار دارد حق خروج از سالن خود را دارند. در بخش فرهنگی تنها زندانیان محبوس در اندرزگاه سبز برای سایر زندانیان موسیقی می‌نوازند.

زندانیان سیاسی برخلاف سایر زندانیان برای انتقال به سالن ملاقات و اعزام به بهداری بدون حضور یک پاسیار همراه حق خروج از سالن خود را ندارند.

اندرزگاه نشاط

این بند واقع در ساختمانی سه طبقه و مختص زندانیانی است که میزان محکومیت آنها کوتاه مدت و کمتر از ده سال است. عموم زندانیان این بند متهم به سرقت هستند. این زندانیان به هواخوری دسترسی مداوم و آسان ندارند و ممکن است هر چند هفته یکبار اجازه استفاده از هواخوری را داشته باشند.

اندرزگاه سعادت

محکومان به اعدام و زندانیانی با مدت محکومیت بیش از ده سال در این بند نگهداری می‌شوند. این زندانیان به هواخوری دسترسی مداوم و آسان ندارند و ممکن است هر چند هفته یکبار اجازه استفاده از هواخوری را داشته باشند.

اندرزگاه سلامت

اغلب زندانیان این بند متهم به جرایم مالی هستند. این زندانیان به هواخوری دسترسی مداوم و آسان ندارند و ممکن است هر چند هفته یکبار اجازه استفاده از هواخوری را داشته باشند.

اندرزگاه قرآن (نسوان سابق)

این بند ویژه زندانیان با جرایم خطرناک است. اما در برخی از موارد سایر زندانیان نیز به صورت تنبیهی در این مکان نگهداری می‌شوند. این زندانیان به هواخوری دسترسی مداوم و آسان ندارند و ممکن است هر چند هفته یکبار اجازه استفاده از هواخوری را داشته باشند.

اندرزگاه پاک (متادون)

زندانیان با جرایم گوناگون که به مواد مخدر اعتیاد دارند و نیازمند به مصرف متادون هستند در این بند نگهداری می‌شوند.

اندرزگاه آموزش

اغلب زندانیان متهم به جرایم مالی در این بند نگهداری می‌شوند. این زندانیان به هواخوری دسترسی مداوم و آسان ندارند و ممکن است هر چند هفته یکبار اجازه استفاده از هواخوری را داشته باشند.

اندرزگاه تربیت ۱ و ۲

این بند ویژه نگهداری زندانیان با جرایم خطرناک است که به بیش از ده سال حبس محکوم شده‌اند. این بند واقع در یک ساختمان سه طبقه است. در ادبیات زندانیان از این بند با عنوان «جزیره آدم خواران» نیز یاد می‌شود. این زندانیان به هواخوری دسترسی مداوم و آسان ندارند و ممکن است هر چند هفته یکبار اجازه استفاده از هواخوری را داشته باشند.

قرنطینه

این بند مختص زندانیان ورودی جدید است اما در ایام شیوع ویروس کرونا به زندانیانی که به تازگی از مرخصی و یا اعزام‌های درمانی طولانی مدت بازگشته‌اند نیز اختصاص یافته است. این افراد به مدت ۱۴ الی ۲۱ روز در قرنطینه نگهداری می‌شوند. این بند متشکل از دو اتاق بزرگ است و هر اتاق ۶ تا ۸ تخت سه طبقه دارد و دو دستگاه تلفن در آن قرار داده شده است. یک بهداری و یک فروشگاه کوچک نیز در این بند وجود دارد. ظرفیت این بند حدود ۵۰ نفر است ولی در برخی از موارد تا بیش از دویست زندانی نیز در آن نگهداری می‌شوند.

بند عبرت

از این بند به عنوان بند دربسته نیز یاد می‌شود. این بند توسط نیروهای امنیتی اداره می‌شود و برای زندانیان محلی مخوف است. عمدتا زندانیان سیاسی به صورت تنبیهی به آنجا منتقل می‌شوند. این افراد از حق تماس و ملاقات با خانواده خود محروم هستند و حق خروج از بند را نیز ندارند. تعداد افرادی که در این بند نگهداری می‌شوند متغیر است و گاهی به حدود صد نفر می‌رسد. این زندانیان به هواخوری دسترسی مداوم و آسان ندارند و ممکن است هر چند هفته یکبار اجازه استفاده از هواخوری را داشته باشند.

همانطور که پیشتر نیز گفته شد. سلول‌های انفرادی نیز در زیر زمین و در مجاورت بند زنان واقع شده است.

نحوه ورود زندانیان ورودی جدید به زندان در دوران کرونا

پس از شیوع ویروس کرونا زندانیان ورودی جدید به بند قرنطینه منتقل و به مدت ۱۴ تا ۲۱ روز در این مکان نگهداری می‌شوند. زندانیان در زمان خروج از قرنطینه و انتقال به بندهای عمومی یک عدد لباس زیر، مسواک، خمیر دندان و یک عدد شامپو دریافت می‌کنند.

همچنین زندانیانی که به بیمارستان اعزام می‌شوند و بیش از سه روز در بیرون از زندان به سر می‌برند نیز در صورت بازگشت به زندان مدت ۲ هفته را در بند قرنطینه سپری خواهند کرد.

به دلیل نگهداری زندانیان در کنار هم و بدون رعایت ترتیب ورود، این قرنطینه عملا بی تاثیر است و زندانیان تازه وارد به قرنطینه می‌توانند بیماری را به افرادی که در نیمه قرنطینه خود هستند، منتقل کنند.

اصل تفکیک جرایم

در این زندان جز در خصوص زندانیان سیاسی و امنیتی که در بند ۱۴ اندرزگاه سبز نگهداری می‌شوند، اصل تفکیک جرایم رعایت نمی‌شود و زندانیان با جرایم گوناگون در کنار یکدیگر هستند.

محل نگهداری زندانیان سیاسی و امنیتی به تازگی به وسیله یک در فلزی از سایر سالن ها جدا شده است. این جداسازی نیز پس از بروز درگیری منجر به قتل یک زندانی متهم به عضویت در داعش در هواخوری اندرزگاه سبز جوان در سال‌های گذشته رخ داده است.

فروشگاه زندان

اقلام فروشگاه زندان به چند برابر قیمت واقعی به فروش می‌رسند. همچنین ورود لباس و کتاب به زندان ممنوع است و از این رو زندانیان ناچار به خرید پوشاک از فروشگاه زندان و یا کارگاه خیاطی که توسط خود زندانیان اداره می‌شود، هستند. در فروشگاه زندان ورود کالاهایی همچون قهوه، دلستر، رب انار، لواشک و فلفل ممنوع است.

تغذیه

غذای زندان به شدت بی‌کیفیت و غیر بهداشتی است. شاید هر هفته یکبار یک ران مرغ در وعده غذایی وجود داشته باشد که آن هم باید بین سه زندانی تقسیم شود. اغلب زندانیان اگر امکان تهیه غذا داشته باشند از خوردن غذای زندان امتناع می‌کنند.

به صورت هفتگی افراد هر اتاق با جمع آوری مبلغی بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان اقدام به خرید کالاهایی مانند مرغ و برنج از فروشگاه زندان کرده و مواد غذایی را به مسئول آشپزی اتاق تحویل می‌دهند. در هر اتاق یک شعله گاز وجود دارد و در هر بند یک آشپزخانه مرکزی که تنها به اجاق گاز مجهز است، قرار داده شده است.

آب زندان

آب زندان عادل آباد شیراز به دلیل  وجود املاح سنگین و رسوبات قابل آشامیدن نیست و اغلب زندانیان ناچار به تهیه آب آشامیدنی به قیمت هر بطری ۲۵۰۰ تومان از فروشگاه زندان هستند. زندانیانی که توان خرید ندارند نیز مجبور به جوشاندن آب زندان هستند.

بهداشت، درمان و اعزام به بیمارستان

پس شیوع ویروس کرونا، ماسک، دستکش و مواد ضدعفونی‌کننده‌ در اختیار زندانیان قرار نگرفته است. ماسک نیز هر چند روز یکبار و در تعداد پایین در فروشگاه زندان به فروش می‌رسد که قیمت آن چند برابر قیمت اصلی است.

محیط بندها به صورت روزانه توسط زندانیان با دستگاه سمپاش ضدعفونی می‌شود. زندانیانی که مشکوک به ابتلا به ویروس کرونا باشند در ابتدا به قرنطینه زندان منتقل می‌شوند و در صورت افزایش علائم به درمانگاه زندان منتقل خواهند شد. تنها در موارد اورژانسی زندانیان به بیمارستان خارج از زندان اعزام می‌شوند.

درمانگاه زندان توسط پرستاران اداره می‌شود و زندانیان به پزشک متخصص دسترسی ندارند. پزشک عمومی نیز هفته‌ای یکبار تعداد معدودی از زندانیان را ویزیت می‌کند. در شرایط عادی دو روز در هفته از هر اتاق تنها یک زندانی اجازه رفتن به درمانگاه را دارد و دسترسی به درمانگاه با موانع بسیاری مواجه است و اعزام به بیمارستان نیز تقریبا غیرممکن است. دسترسی زندانیان به دارو نیز اندک است. داروها عموما در اختیار مسئولان بند قرار داده می‌شوند و آنان با چند برابر قیمت دارو را به زندانیان می‌فروشند.

پیش از شیوع ویروس کرونا زندانیان به ندرت به درمانگاه یا بیمارستان اعزام می‌شدند. به عنوان مثال یک زندانی با وجود نیاز شدید به درمان نیز باید تا ۳ ماه در نوبت اعزام به بیمارستان باقی می‌ماند. هزینه اعزام‌های درمانی نیز جز موارد اورژانسی که زندانی با آمبولانس به بیمارستان منتقل می‌شود تماما بر عهده خود زندانی است.

اعزام به دادسرا و دادگاه

پس از شیوع ویروس کرونا اعزام به دادسرا و دادگاه تغییری نکرده است. در صورت احضار زندانی به دادگاه، افراد به اجبار توسط مسئولان زندان به دادگاه منتقل خواهند شد و پس از بازگشت نیز به سرعت و بدون رعایت دوره قرنطینه به بندها بازگردانده می‌شوند.

ملاقات زندانیان

تا پیش از شیوع ویروس کرونا در این زندان ملاقات‌ها به سه روش کابینی، حضوری و شرعی انجام می‌شد. اما با شیوع کرونا برای مدتی تمامی ملاقات‌ها کاملا متوقف شد. اکنون ملاقات کابینی به روال گذشته برقرار است.

ملاقات کابینی هر دو هفته یکبار و به مدت ۳۰ دقیقه انجام می‌شود. نوبت ملاقات زندانیان زن و مرد به صورت چرخشی است و هر هفته جداگانه صورت می‌گیرد. با وجود شیوع ویروس کرونا و نیاز به ضدعفونی کردن تلفن‌ها در ملاقات کابینی مسئولیت پاک‌سازی و نظافت سالن ملاقات کماکان بر عهده زندانیان است.

ملاقات حضوری نیز پیش از شیوع ویروس کرونا  یکبار در ماه و در صورت رضایت و تایید مسئولان زندان نسبت به عملکرد زندانی به مدت سی دقیقه انجام می‌شد. پیشتر نیز ملاقات شرعی به ندرت به زندانیان تعلق می‌گرفت.

تلفن زندانیان

سه تلفن شماره گذاری شده مخصوص هر اتاق در ابتدای هر سالن قرار داده شده است. تا پیش از شیوع ویروس کرونا زندانیان به جز روزهای تعطیل و جمعه‌ها همه روزه از ساعت ۹ صبح تا یک ظهر و از ۴ بعدازظهر تا ۷ عصر به تلفن دسترسی داشتند. اما پس از شیوع کرونا و با توجه به لغو ملاقات‌ها زندانیان در روزهای تعطیل نیز به تلفن دسترسی دارند.

در بند سیاسی و امنیتی نیز به دلیل تعداد کم زندانیان نسبت به سایر بندها، هر زندانی به صورت میانگین روزانه ۳۰ دقیقه به تلفن دسترسی دارد اما در سایر بندها به دلیل تراکم بالای جمعیت هر زندانی حداکثر تا ده دقیقه امکان دسترسی به تلفن را دارد. هر کارت ۱۰ دقیقه‌ای تلفن به مبلغ حدود ۱۵ هزار تومان به فروش می‌رسد.

امکانات فرهنگی و ورزشی زندان

امکانات فرهنگی این زندان تنها شامل اندرزگاه سبز جوان می‌شود. کلاس آموزش زبان، موسیقی، روانشناسی، کتابخانه، آمفی تئاتر و کارگاه آموزشی برای زندانیان این اندرزگاه دایر است. زندانیان اندرزگاه سبز همچنین به سالن ورزشی بسکتبال و والیبال دسترسی دارند. با شیوع ویروس کرونا دسترسی زندانیان به این امکانات برای مدتی محدود شد اما پس از مدتی به روال سابق بازگشته است.

برای سایر اندرزگاه‌های زندان هیچگونه امکانات فرهنگی و ورزشی در نظر گرفته نشده است. تنها یک میز تنیس وجود دارد که استفاده از آن در طول روزهای هفته به صورت نوبتی بین بندها تقسیم می‌شود.

اشتغال زندانیان

تمامی زندانیان به جز افراد محبوس در بند ۱۴ در کارگاه‌های چون شیرینی پزی، خیاطی و نجاری امکان اشتغال دارند. این کارگاه‌ها به صورت کلی با کارخانه‌ها و اداره‌های غیر مرتبط با سازمان زندان‌ها قرارداد دارند. زندانیان موظف به پرداخت بخشی از درآمد خود به زندان هستند و ماهانه مبلغی در حدود ۲۰۰ الی ۳۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنند. بند ۱۴ نیز از مدتی پیش مجهز به کارگاه شده، اما تاکنون شروع به کار نکرده است.

همچنین برخی افراد به صورت شخصی کارهای خدماتی سایر زندانیان مانند نظافت سالن‌ها، نظافت اتاق‌ها و شستن ظرف و لباس برای دیگر زندانیان انجام داده و در قبال آن سیگار دریافت می‌کنند.

شماری از زندانیان نیز برای سایرین آشپزی می‌کنند. زندانیان مواد غذایی را تهیه کرده و در اختیار او قرار می‌دهند. آشپز در قبال کار خود دستمزدی دریافت نمی‌کند اما می‌تواند به صورت رایگان از غذای تهیه شده استفاده کنند.

خرید، فروش و استعمال مواد مخدر در زندان

مواد مخدر از طریق مافیای زندانیان و با همکاری مسئولان زندان به روش‌های مختلف به زندان وارد شده و با قیمت‌های هنگفت به فروش می‌رسد. اما به دلیل عدم توانایی مالی اکثر زندانیان در تهیه مواد، با پرداخت مبلغ ماهیانه بیست هزار تومان از زندان جیره متادون دریافت می‌کنند. مصرف مواد مخدر در بندهای مختلف زندان بلامانع است و زندانیان در اتاق‌ها و سرویس‌های بهداشتی اقدام به استعمال آن می‌کنند.

کار جنسی در زندان

برخی از زندانیان که به مواد مخدر اعتیاد دارند، به دلیل قیمت بالای مواد مخدر در زندان به انجام کار جنسی روی می‌آورند. همین امر می‌تواند به دلیل عدم استفاده از لوازم پیشگیری همچون کاندوم موجب انتقال و شیوع بیماری‌های مقاربتی در زندان شود.

اجرای حکم شلاق و اعدام

در نزدیکی ورودی زندان عادل آباد بخشی با عنوان اتاق اجرای احکام قرار دارد که احکام شلاق زندانیان نیز در این مکان اجرا می‌شود. همچنین در قسمت فوقانی زیرزمینی که در آن سلول‌های انفرادی قرار دارد، اتاقی تعبیه شده که احکام اعدام با دستگاه‌های اتوماتیک در آنجا اجرا می‌شوند.

از اتاق اعدام راه ارتباطی به سلول‌های انفرادی و بند زنان وجود دارد که همین امر باعث می‌شود در زمان اجرای حکم اعدام صدای آن به گوش زندانیان محبوس در سلول‌های انفرادی و بند زنان برسد.